Centrum Pomocy Prawnej im. Haliny Nieć » Aktualne trendy migracyjne w Polsce

W 2024 roku Polska doświadczyła istotnych zmian w obszarze migracji i ochrony międzynarodowej. Dane Straży Granicznej oraz Urzędu ds. Cudzoziemców pokazują znaczący wzrost liczby wniosków o ochronę międzynarodową, a także dynamiczne zmiany w szlakach migracyjnych. Analiza tych trendów jest kluczowa dla zrozumienia wyzwań i kierunków polityki migracyjnej w nadchodzących latach. Bazując na naszych raportach, a także na informacjach uzyskanych od SG i UDSC opracowaliśmy analizę zmian w zakresie ubiegania się o ochronę międzynarodową w Polsce w roku 2024. Pełen raport znajduje się w dziale Publikacje.

Rekordowy wzrost liczby wniosków o ochronę międzynarodową

W 2024 roku odnotowano skokowy wzrost liczby wniosków o ochronę międzynarodową – 11 460 wniosków, obejmujących 14 524 osoby. W porównaniu do 2023 roku, kiedy złożono 6 316 wniosków, oznacza to wzrost o 81%. Był to najwyższy wzrost liczby składanych wniosków rok do roku od czasu kryzysu migracyjnego na granicy polsko-białoruskiej.

Największą grupę wnioskujących o ochronę stanowili obywatele Ukrainy, Białorusi i Rosji. Warto jednak zauważyć, że dynamika wzrostu nie była jednolita. Liczba wniosków składanych przez obywateli Ukrainy wzrosła ponad dwukrotnie (z 1 662 do 5 912), liczba wniosków od obywateli Białorusi pozostała na podobnym poziomie (3 506), natomiast liczba wniosków składanych przez obywateli Rosji spadła o połowę (z 1 527 do 797).

Znacząco wzrosła również liczba wniosków składanych przez osoby spoza Europy. Obywatele Etiopii, Erytrei i Somalii odnotowali wzrosty o ponad 700% w porównaniu z rokiem poprzednim, a wnioski składane przez obywateli Sudanu wzrosły dziesięciokrotnie.

Nieregularne przekroczenia granicy – zmieniające się szlaki migracyjne

Dane Straży Granicznej pokazują, że w 2024 roku nieregularne przekroczenia granicy polsko-białoruskiej wzrosły o 339% w stosunku do 2023 roku. W pierwszym półroczu 2024 roku odnotowano 1 581 takich przypadków, wobec 360 rok wcześniej. Wśród zatrzymanych cudzoziemców dominowali obywatele Syrii, Somalii i Erytrei.

Z kolei tzw. szlak słowacki, który wcześniej był wykorzystywany głównie przez obywateli Syrii, niemal całkowicie wygasł – liczba nielegalnych przekroczeń granicy polsko-słowackiej spadła o 84%. Wskazuje to na spadek migracji przez Bałkany i przeniesienie się ruchu migracyjnego na granicę wschodnią Polski.

Kto uzyskuje ochronę w Polsce?

W 2024 roku odsetek uznawalności wniosków o ochronę międzynarodową był najwyższy wśród obywateli krajów objętych konfliktami zbrojnymi. Ochronę uzyskało 98% wnioskujących obywateli Ukrainy, 94% obywateli Białorusi i 95% obywateli Afganistanu.

W przypadku obywateli Rosji poziom uznawalności był znacząco niższy – 23%, co wskazuje na surowsze podejście do wniosków z tego kraju. Ponadto, duży odsetek umorzeń postępowań dotyczył osób z Afryki Wschodniej, w tym Erytrei i Somalii – dla wielu cudzoziemców Polska była jedynie krajem tranzytowym.

Sezonowość migracji i zmiany w strukturze narodowościowej

Dane Centrum Pomocy Prawnej im. Haliny Nieć wskazują, że wzrost liczby cudzoziemców ubiegających się o ochronę międzynarodową miał charakter sezonowy. Najwięcej wniosków składano od kwietnia do września, co pokrywa się z nasileniem nielegalnych przekroczeń granicy polsko-białoruskiej. W tym okresie znacząco wzrosła liczba klientów Centrum z tzw. Rogu Afryki i Sudanu.

Jesienią i zimą migracja z tych regionów spadła, a na znaczeniu zyskały sprawy dotyczące obywateli krajów Afryki Zachodniej i Środkowej, takich jak Gwinea, Demokratyczna Republika Konga i Kamerun. Jeśli wiosną 2025 roku szlak wschodni ponownie stanie się aktywny, możliwe jest dalsze przesunięcie struktury narodowościowej osób ubiegających się o ochronę międzynarodową w Polsce.

Detencja cudzoziemców w Polsce

W 2024 roku w strzeżonych ośrodkach dla cudzoziemców w Polsce umieszczono 2 278 osób, co stanowiło 16% wszystkich wnioskujących o ochronę międzynarodową. Średni czas pobytu w ośrodkach różnił się w zależności od lokalizacji – wahał się od 55 dni w Lesznowoli do 118 dni w Kętrzynie. Wśród zatrzymanych znajdowali się także małoletni bez opieki, którzy początkowo byli umieszczani w ośrodkach dla dorosłych, a następnie przenoszeni do placówek opiekuńczo-wychowawczych.

System detencyjny w Polsce budzi liczne kontrowersje, zwłaszcza w kontekście warunków pobytu oraz procedur identyfikacji osób wymagających szczególnej ochrony. W dalszym ciągu konieczne jest usprawnienie mechanizmów wsparcia prawnego oraz alternatyw dla detencji, zwłaszcza dla rodzin z dziećmi i osób szczególnie wrażliwych.

Wnioski i wyzwania na przyszłość

Zmienna dynamika migracji – skokowy wzrost liczby wniosków o ochronę międzynarodową w 2024 roku, zwłaszcza z Ukrainy i Afryki Wschodniej, pokazuje, że Polska odgrywa coraz większą rolę w systemie migracyjnym Europy.
Polska jako kraj docelowy i tranzytowy – wnioski obywateli Ukrainy i Białorusi są rozpatrywane niemal zawsze pozytywnie, natomiast obywatele Afryki i Bliskiego Wschodu traktują Polskę głównie jako przystanek w dalszej podróży, ich postępowania o ochronę często są umarzane w związku z opuszczeniem kraju i dalszą podróżą na zachód.
Zmieniające się szlaki migracyjne – wygaszenie szlaku bałkańskiego i wzrost nielegalnych przekroczeń na granicy polsko-białoruskiej wymagają dostosowania polityki migracyjnej i procedur azylowych.
Sezonowość migracji – wzrost liczby cudzoziemców ubiegających się o ochronę wiosną i latem wskazuje na konieczność elastycznego dostosowania zasobów instytucji zajmujących się pomocą prawną i integracją migrantów.

Monitorowanie i analiza trendów migracyjnych są niezbędne do skutecznego kształtowania polityki migracyjnej w Polsce. Rok 2024 przyniósł istotne zmiany, a dalszy rozwój sytuacji będzie zależał od wydarzeń politycznych i gospodarczych w krajach pochodzenia migrantów, jak i od działań podejmowanych na poziomie krajowym i unijnym.