Centrum Pomocy Prawnej im. Haliny Nieć » Ważne zmiany w ustawie o pomocy obywatelom Ukrainy!

1. Wniosek o nadanie numeru PESEL ze statusem UKR należy złożyć w terminie 30. dni od dnia przybycia na terytorium RP.

Do tej pory jedynie osoby, których wjazd nie został zarejestrowany na granicy powinny były złożyć wniosek o nadanie numeru PESEL UKR w terminie, przy czym był to termin 90. dni.

Obecnie każdy, kto jeszcze nie ma numeru PESEL UKR a przybędzie do Polski i będzie kwalifikował się jako beneficjent spec-ustawy będzie miał obowiązek złożenia wniosku o nadanie numeru PESEL UKR w terminie 30-dni. Jeżeli w dniu wejścia w życie zmian ustawy ktoś już przebywa w Polsce i nie posiada numeru PESEL UKR powinien złożyć wniosek w terminie 30 dni od dnia wejścia w życie ustawy.

Składając wniosek PESEL UKR należy dodatkowo złożyć oświadczenie o tym, iż nie posiada się innych tytułów pobytowych, wyłączających korzystanie ze spec-ustawy (np. pobyt czasowy, pobyt stały, status uchodźcy, pobyt humanitarny, tolerowany, ochrona czasowa w innym PC UE, inne wskazane w ustawie).

2. Osoby, które korzystają z ochrony czasowej w innych państwach nie mogą korzystać z ochrony czasowej w Polsce.

Korzystanie z ochrony czasowej z powodu działań wojennych w Ukrainie na terytorium innego niż Polska Państwa Członkowskiego UE powoduje, że nie można korzystać z przepisów spec-ustawy i ochrony czasowej w Polsce.

Osoba składająca wniosek o nadanie numeru PESEL UKR będzie składać oświadczenie o tym, czy korzysta z ochrony w innym państwie UE.

Zaświadczenia o korzystaniu z ochrony czasowej wydane przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców (dot. obywateli państw trzecich i bezpaństwowców, którzy przybyli do Polski z powodu wojny) zostaną anulowane w razie powzięcia informacji o korzystaniu z ochrony czasowej w innym państwie UE. Jeśli Urząd będzie znał aktualny adres osoby, której zaświadczenie będzie anulowane, poinformuje ją o tym na piśmie. Zaświadczenie należy w takim przypadku zwrócić w terminie 15-tu dni.

Jeżeli na dzień wejście w życie zmian w spec-ustawie obywatel Ukrainy korzysta z ochrony czasowej w innym państwie traci uprawnienia ze specustawy.

3. Zakwaterowanie zbiorowe zapewniane przez Wojewodę – ograniczenie czasowe

Pomoc Wojewody w postaci możliwości korzystania ze zbiorowego zakwaterowania będzie zapewniona w pełni bezpłatnie przez okres 120 dni od momentu pierwszego przyjazdu do Polski. W okresie 120 – 180 dni obywatel Ukrainy posiadający PESEL UKR będzie mógł korzystać z tej formy pomocy pod warunkiem udziału w kosztach na poziomie 50%, nie więcej niż 40 zł za osobę dziennie. Po upływie 180 dni obywatel Ukrainy posiadający PESEL UKR będzie mógł korzystać z tej formy pomocy pod warunkiem udziału w kosztach. Na poziomie 75%, nie więcej niż 60 zł za osobę dziennie.

Uwaga! Z bezpłatnego zakwaterowania bez ograniczenia czasowego będą mogli korzystać obywatele Ukrainy, którzy:

- posiadają orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności i ich opiekunowie

- ukończyli 60 rok życia (kobiety) albo 65 rok życia (mężczyźni)

- kobiety w ciąży lub osoby wychowujące dziecko do 12 miesiąca życia

- samotnie sprawujący w Polsce opiekę nad trojgiem i więcej dziećmi

- małoletni

- znajdują się w trudnej sytuacji życiowej, uniemożliwiającej udział w kosztach pomocy

- opiekunowie tymczasowi małoletnich, którzy przybyli do Polski bez opiekunów faktycznych lub w Ukrainie byli w pieczy zastępczej

*wejście przepisów w życie - 1 marzec 2023 (dot. partycypacji w okresie 120-180 dni), 1 maj 2023 (dotyczy partycypacji w okresie po 180. dniach)

4. Świadczenia rodzinne, wychowawcze, dobry start, rodzinny kapitał opiekuńczy, dofinansowanie pobytu w żłobku a wyjazd z Polski

Wypłata świadczeń rodzinnych, wychowawczych, dobry start, rodzinny kapitał opiekuńczy, dofinansowania pobytu w żłobku będą wstrzymane jeżeli uprawniony obywatel Ukrainy lub dziecko wyjadą z terytorium Polski. W razie ponownego wjazdu oraz spełnienia warunków uprawniających do świadczeń wypłaty będą dokonywane od miesiąca, w którym zostały wstrzymane.

Straż Graniczna będzie udostępniać ZUS-owi i organom właściwym do wypłaty ww. świadczeń informacje o datach wjazdu i wyjazdu z Polski.

5. Wycofanie możliwości ubiegania się o zezwolenie na pobyt czasowy w uproszczonej procedurze (karta pobytu) po 9-ciu miesiącach pobytu w Polsce.

Zgodnie z dotychczas obowiązującymi przepisami obywatele Ukrainy, którzy przyjechał do Polski z powodu konfliktu zbrojnego w Ukrainie mieli mieć możliwość ubiegania się w uproszczonej procedurze o pobyt czasowy (karta pobytu na okres 3 lat) po upływie 9-ciu miesięcy pobytu w Polsce. Zrezygnowano z tego rozwiązania, wobec czego takiej możliwości nie będzie. Jeśli ktoś złożył już wniosek o zezwolenie na pobyt czasowy z uwagi na 9 miesięczny pobyt z PESEL UKR będzie on pozostawiony bez rozpoznania, jakkolwiek z możliwością skorzystania ze środków odwoławczych.

6. Możliwość ubiegania się o zezwolenie na pobyt czasowy (karta pobytu) - w celu podejmowania pracy, pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji (Blue Card), prowadzenia działalności gospodarczej - na zasadach ogólnych.

Obywatel Ukrainy korzystający z ochrony czasowej w Polsce i posiadający PESEL UKR może ubiegać się na zasadach ogólnych o:

- zezwolenie na pobyt czasowy i pracę,

- zezwolenie na pobyt w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji (Blue Card)

- zezwolenie na pobyt czasowy w celu wykonywania działalności gospodarczej

W przypadku złożenia wniosku o zezwolenie na pobyt czasowy w celu innym niż wskazane powyżej wniosek jest pozostawiany bez rozpoznania.

Jeżeli przy składaniu wniosku o PESEL UKR w rejestrze umieszczono odciski palców złożenie wniosku o ww. zezwolenie na pobyt czasowy nie wymaga osobistej obecności (nie trzeba ponownie oddawać odcisków palców przy składaniu wniosku). Wojewoda może jednak wezwać wnioskodawcę do osobistego stawiennictwa w celu przedłożenia oryginału dokumentu podróży, a w razie udzielenia zezwolenia (pozytywnej decyzji) w celu złożenia odcisków palców, jeśli nie było możliwym umieszczenie wcześniej złożonych odcisków w osobnej bazie.

Przepisy wprowadzające powyższą możliwość wchodzą w życie 1 kwietnia 2023 roku.

Jeżeli ob. Ukrainy, który przyjechał do Polski przed 24-tym lutego 2022 złożył wniosek o zezwolenie na pobyt czasowy, ale:

- nie spełnia wymogów udzielenia zezwolenia ze względu na deklarowany cel pobytu,

- nie jest w stanie uzasadnić pobytu dłuższego niż 3 miesiące

- złożył wniosek podczas nielegalnego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub przebywa na tym terytorium nielegalnie

w okresie do 24 sierpnia – może uzyskać zezwolenie na pobyt czasowy na okres 1 roku, licząc od dnia wydania decyzji.

Jeżeli obywatel Ukrainy ubiega się o zezwolenie na pobyt czasowy w celu prowadzenia działalności gospodarczej i prowadzi jednoosobową działalność (wpis do CEIDG) w postępowaniu w okresie do 24 sierpnia 2023 roku nie musi wykazywać spełnienia warunku dochodu lub zatrudnienia.

Zezwolenie na pobyt czasowy i pracę dla obywatela Ukrainy może zostać wydane z zastrzeżeniem wymogu powiadomienia (pracodawca powiadamia Urząd Pracy przez portal praca.gov.pl w terminie 14 dni). W takim przypadku termin na powiadomienie biegnie od dnia doręczenia decyzji o udzieleniu zezwolenia.

Jeżeli decyzja z zastrzeżeniem powiadomienia została doręczona przed wejściem w życie niniejszych zmian w ustawie pracodawca powinien dokonać zgłoszenia w terminie 14-tu dni od dnia wejścia w życie zmian.

7. Przedłużenie okresów legalnego pobytu do 24 sierpnia 2023 roku

Jeżeli termin ważności tytułu legalnego pobytu obywatela Ukrainy przypada po dniu 24-tym lutego 2022 roku, ważność tego tytułu jest przedłużona do dnia 24 sierpnia 2023 roku.

Dotyczy to następujących tytułów legalnego pobytu:

- ruch bezwizowy (biometria) - pobyt na terytorium RP uważa się za legalny do 24 sierpnia 2023,

- wiza krajowa (D) - okres ważności wizy przedłużony do 24 sierpnia 2023 roku (nie umieszcza się naklejki, wiza w okresie przedłużenia nie uprawnia do przekraczania granicy),

- wiza Schengen (C) wydana przez organ Polski oraz wizy wydane przez inne państwa Schengen - pobyt uważa się za legalny do 24 sierpnia 2023,

- zezwolenie na pobyt czasowy - okres ważności przedłużony z mocy prawa do 24 sierpnia 2023 roku

- zezwolenia pobytowe uprawniające do podróżowania po obszarze Schengen, wydane przez inne państwa obszaru Schengen - pobyt uważa się za legalny do 24 sierpnia 2023 roku.

Jeżeli termin ważności dokumentów pobytowych ob. Ukrainy przypada po dniu 24-tym lutego 2022 roku ważność tych dokumentów jest przedłużona do 24 sierpnia 2023 roku. Dotyczy to następujących dokumentów:

- karta pobytu

- polski dokument tożsamości cudzoziemca

- dokument „zgoda na pobyt tolerowany”

Uwaga! W dalszym ciągu dokumenty te (karta pobytu), w okresie na który przedłużona jest ich ważność, nie uprawniają do przekraczania granicy. W okresie tym dokumenty nie są wymieniane.

Jeżeli obywatel Ukrainy był zobowiązany do powrotu w okresie po 24-tym lutego 2022 roku termin powrotu jest przedłużony do dnia 24 sierpnia 2023 roku.

W okresie do 24 sierpnia 2023 roku można wobec obywatela Ukrainy nie wszczynać postępowania w sprawie zobowiązania do powrotu, a wszczęte umorzyć, jeżeli przemawia za tym ważny interes tego obywatela. Nie dotyczy to sytuacji, w której postępowanie to może być lub zostało wszczęte z uwagi na względu obronności lub bezpieczeństwa państwa lub ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego lub interes RP.

8. Wyjazd z Polski a utrata PESEL UKR

Wyjazd z Polski na okres poniżej 30 dni NIE powoduje utraty PESEL UKR. Jedyna zmiana polega na zmianie określenia terminu (poprzednio utratę PESEL UKR powodował wyjazd na okres powyżej „1 miesiąca”, obecnie termin ten został zastąpiony terminem „30 dni”).

Straż Graniczna prowadzi rejestr obywateli Ukrainy, którzy przybyli do Polski w związku z działaniami wojennymi oraz którzy złożyli wniosek o PESEL UKR. Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami w tym rejestrze powinna znaleźć się informacja o dacie przekroczenia granicy Polski na kierunku wjazdowym i wyjazdowym.

Status UKR zgodnie z przepisami jest automatycznie cofany dopiero jeżeli Straż Graniczna przekaże z powyższego rejestru informacje o:

- wyjeździe z Polski na okres powyżej 30. dni

- fakcie posiadania przez obywatela Ukrainy jednego z tytułów pobytowych – pobyt stały, pobyt rezydenta długoterminowego, pobyt czasowy, status uchodźcy, ochrona uzupełniająca, pobyt tolerowany, pobyt humanitarny albo złożeniu przez ob. Ukrainy wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej status uchodźcy

- fakcie korzystania przez ob. Ukrainy z ochrony czasowej w innym państwie UE

9. Z dniem 24 sierpnia 2023 roku przestaną obowiązywać przedłużenia tytułów pobytowych z powodu epidemii COVID.

Ważność tytułów pobytowych (pobytu bezwizowego, wiz, zezwoleń na pobyt czasowy i in. – zgodnie z odrębnymi przepisami) jest obecnie w Polsce przedłużony do czasu zakończenia stanu zagrożenia epidemicznego COVID.

Z dniem 24 sierpnia 2023 roku przestaną obowiązywać przepisy przedłużające okres ważności pobytu z uwagi na stan zagrożenia epidemicznego. Do tego czasu trzeba więc będzie uregulować swoją sytuację prawną i upewnić się co do posiadania ważnego tytułu pobytowego.

10. Zawieszenie terminów rozpatrywania spraw o zezwolenia pobytowe.

Do dnia 24 sierpnia 2023 roku nie biegną terminy na załatwienie spraw dotyczących tytułów pobytowych, dotyczy to postępowań o:

udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, pobyt stały, pobyt rezydenta długoterminowego UE,
zmianę zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji (Blue Card),
Cofnięcie zezwolenia na pobyt czasowy, pobyt stałym pobyt rezydenta terminowego.

Uwaga! Nie oznacza to, że Wojewodowie nie będą prowadzili postępowań w tych sprawach, lecz że nie ma żadnego terminu, w którym postępowanie powinno się zakończyć i powinna zostać wydana decyzja. Nie będzie też możliwości wnoszenia skarg na bezczynność bądź przewlekłe prowadzenie spraw, jak i uzyskiwania z tego tytułu odszkodowań.

Przepisy te stosuje się od 1.01.2023 r.