Centrum Pomocy Prawnej im. Haliny Nieć » Wystąpienie CPPHN i ENS przed Komitetem Praw Człowieka ONZ

W sierpniu 2024 r., Centrum Pomocy Prawnej im. Haliny Nieć, wspólnie z Europejską Siecią na Rzecz Bezpaństwowców (ENS) przedłożyło swoje uwagi Komitetowi Praw Człowieka w ramach Powszechnego Przeglądu Okresowego ONZ (Universal Periodic Review – UPR) obejmującego w tej sesji Polskę.

Mechanizm Powszechnego Przeglądu Okresowego (UPR) został ustanowiony 15 marca 2006 r. na mocy rezolucji ZO ONZ nr 60/251, powołującej również Radę Praw Człowieka. Celem Przeglądu jest regularna ocena stanu przestrzegania praw człowieka przez kraje członkowskie ONZ, przedkładanie rekomendacji, dyskusja nad drogami poprawy wskazanych kwestii, a także odniesienie się do ewentualnych naruszeń w tym zakresie.

Proces UPR jest wieloetapowy. Przegląd rozpoczyna się od analizy raportu krajowego i innych przedstawionych przez oceniane państwo dokumentów oraz dyskusji, w której udział brać mogą wszyscy członkowie Zgromadzenia Ogólnego. Następny etap stanowi sporządzenie raportu końcowego (outcome report), zawierającego pytania, komentarze i wytyczne dla państwa, które poddano ocenie. Co istotne, swoje uwagi mogą przedkładać również organizacje społeczne, tak aby uzupełnić informację o stanie przestrzegania praw człowieka w danym państwie. Końcowym etapem przeglądu jest zatwierdzenie raportu podczas sesji plenarnej Rady Praw Człowieka. W okresie pomiędzy poszczególnymi cyklami, odbywa się ponadto ocena wysiłków Państwa odnośnie wdrażania przyjętych rekomendacji.

Polska została poddana ostatniej ocenie w listopadzie 2022 r. i otrzymała 233 rekomendacje, z czego zaakceptowała 89. Wśród ostatnich rekomendacji, znalazły się również takie, które dotyczyły zakresu działania Centrum, a odnoszące się do przestrzegania praw uchodźców i cudzoziemców w Polsce. W marcu 2023 r. Polska przedstawiła swoją opinię na temat tych rekomendacji, a podczas nadchodzącej, 142. sesji Komitetu Praw Człowieka ONZ zaplanowanej na okres od 14 października do 8 listopada 2024 r. Komitet przyjmie listę zagadnień wstępnych dla Polski.

Korzystając z możliwości zgłaszania dodatkowych rekomendacji, CPPHN wraz z ENS przedstawiło swoje uwagi w zakresie:

- non refoulement
- detencji cudzoziemców
- bezpaństwowości.

W swoim stanowisku, CPPHN wskazało w szczególności na następujące kwestie:

Zasada non-refoulement:
• Pozostające nadal w mocy przepisy prawa krajowego podważają gwarancje wynikające z zasady non-refoulement i umożliwiają stosowanie push-backów wobec cudzoziemców przybywających do Polski z terytorium Białorusi
Detencja cudzoziemców:
• Wysoki wskaźnik detencji migrantów w stosunku do mniej chętnie stosowanych środków alternatywnych oraz ryzyko arbitralnej i długotrwałej detencji w niektórych przypadkach.
• Dopuszczenie przez prawo detencji małoletnich cudzoziemców, bez zapewnienia im właściwych warunków pobytu oraz powiązane z tym zagadnieniem kwestie dotyczące w szczególności szybkiej i rzetelnej oceny wieku.
• Niedostateczne zabezpieczenie przed detencją osób szczególnie wrażliwych, w tym ofiar przemocy i tortur, problemy z procedurą skutecznej identyfikacji tych kategorii osób.
• Niewystarczający dostęp do specjalistycznej pomocy, w tym medycznej i psychologicznej, dla osób znajdujących się w detencji.
Bezpaństwowość:
• Polska nie jest stroną Konwencji z 1954 roku dotyczącej statusu bezpaństwowców ani Konwencji z 1961 roku o ograniczeniu bezpaństwowości, przez co gwarancje dla osób bez obywatelstwa są niepełne.
• W polskim prawie brak definicji bezpaństwowości, a w praktyce termin „bezpaństwowiec” jest interpretowany niespójnie, co może mieć istotne znaczenie dla powiązanych procedur migracyjnych.
• Polska nie posiada procedury identyfikacji i ustalania statusu bezpaństwowca ani dedykowanej ścieżki uzyskania ochrony dla takich osób. Istniejące możliwości prawne mające na celu regulację statusu osób bezpaństwowych są niewystarczające.
• Ochrona przed bezpaństwowością dzieci urodzonych w Polsce jest niewystarczająca.
• Brak jasnych prawnych zabezpieczeń przed detencją osób, wobec których nie istnieje realna perspektywa wydalenia, w tym osób bezpaństwowych, które są szczególnie dotknięte tym problemem.
• Niektórzy bezpaństwowcy uciekający przed wojną na Ukrainie napotykają trudności w uzyskaniu znaczącej ochrony ze względu na braki w polskich przepisach prawnych dotyczących bezpaństwowości.

Dokument zawierający nasze uwagi znajduje się w dziale Publikacje.